Pierwszym, najważniejszym etapem każdej inwestycji budowlanej są fundamenty.

To od fundamentów zależy ostateczny kształt i wielkość budynku, nawet najmniejszy błąd na tym etapie prac niesie za sobą nieodwracalne skutki, albo dodatkowe koszty. Fundamenty choć niewidoczne, są niezmiernie ważne dla każdej budowli.

Posadowienie budynku, jakie wybrać fundamenty.

Fundamenty są bazą dla dalszych poczynań na wszystkich inwestycjach budowlanych. Od prawidłowo wytyczonych i wykonanych fundamentów zależy dalsze życie budynku. Źle wykonane w najlepszym wypadku skomplikują życie lokatorów, w najgorszym zaś mogą doprowadzić nawet do zawalenia się budynku.

Badanie geologiczne gruntu pod posadowienie budynku.

Technologia wykonania i kształt fundamentów są ściśle uzależnione od rodzaju gruntu na jakim będą wykonane oraz od ciężaru budynku jaki mają przenieść na grunt. Poza nielicznymi wypadkami idealnych gruntów, samą procedurę projektowania fundamentów powinno poprzedzić choćby podstawowe badanie geologiczne podłoża na jakim zamierzamy się budować. W zależności od rodzaju gruntu i ilości koniecznych do wykonania sondowań jest to koszt rzędu od kilkuset do kilku tysięcy złotych netto.

  • Badanie podstawowe – kilka prostych sondowań – koszt ~1000zł netto,
  • Badanie poszerzone – większa ilość odwiertów, głębsze sondowanie czasem badanie odkrywkowe – koszt ~1500-2500zł netto,
  • Pełne sprawdzenie gruntu z badaniem odporu gruntu metodą CPT – koszt ~3000-5000zł netto.

Kupując działkę pod przyszłą budowę rzadko zastanawiamy się nad podłożem z jakim będziemy mieli do czynienia. W oczach przeciętnego inwestora dobór działki pod kątem gruntu i rodzaju fundamentowania ogranicza się tylko do sprawdzenia czy działka jest w miarę płaska i nie zadrzewiona. A tym czasem w gruncie czaić się mogą różne zagrożenia, począwszy od wysokiego poziomu wody gruntowej, aż po nieoryginalną zawartość gruntu, czyli najczęściej niestabilne grunty nasypowe (zasypane glinianki, dzikie wysypiska śmieci, itp). W tej sytuacji średnio nośny grunt rodzimy jest raczej nic nie znaczącym utrudnieniem przy projektowaniu sposobu posadowienia budynku, co najwyżej konieczne będzie właściwe zaprojektowanie fundamentów. W takim wypadku doskonałym rozwiązaniem będzie płyta fundamentowa lub szersze ławy i stopy fundamentowe.

Badanie geologiczne podłoża pod  fundament budynku, uwaga na niestabilne grunty.

W ostatnich latach głośne były historie związane z osunięciami się gruntów i stojących na nich budynków. Jest to dość rzadkie zjawisko jednak nie jest czymś nietypowym. Woda szukając dróg ujścia rozmywa całe połacie terenu, które zaczynają pełzać w kierunku spływu wody. Działki znajdujące się na pochyłościach terenu zawsze zagrożone były osunięciami ziemi, zjawisko to wzmaga się jednak wraz ze wzrostem zurbanizowania, kiedy woda deszczowa nie może być wchłaniana przez grunt, przez co spływa po powierzchni gruntu wymywając go. Budynki stawiane na stokach i coraz większe powierzchnie utwardzone (drogi, parkingi i chodniki) również wzmagają to zjawisko zaburzając lokalne stosunki wodne. Kiedyś nikt nie odważyłby się budować na skarpach, dziś bierzemy wielki kredyt, ekipę i wierzymy że nas nieszczęścia ominą.

Projektowanie fundamentów, wysoki wody gruntowej na działce.

Największym niewidocznym zagrożeniem dla przyszłego domu jest woda, która może na działce występować stale w formie wysokiego lustra wody gruntowej lub też okazjonalnie, np. podczas wiosennych roztopów i większych opadów deszczu. Wysoki poziom wód gruntowych można ujarzmić poprzez odpowiednie obniżenie jego lustra za pomocą studni chłonnych i drenażu wokół budynku. Najlepiej będzie jeżeli wodę da się odprowadzić poza teren działki do istniejących cieków wodnych (oczywiście za zgodą odpowiednich urzędów). Gorzej wygląda sytuacja kiedy działka zagrożona jest sezonowym zalewaniem wynikającym z roztopów lub wylewania rzek. Niestety lokalne samorządy w pogoni za pieniędzmi, uchwalając miejscowe plany zagospodarowania terenu ingerują w lokalne stosunki wodne i pozwalają na zabudowę terenów potencjalnie zagrożonych powodzią. Podczas olbrzymiej powodzi z roku 1997 głośna była sprawa wrocławskich osiedli wybudowanych na polderach, czyli specjalnie przewidzianych terenach zalewowych rzeki Odry. Dobrze jeśli inwestor kupując taką działkę, zdaje sobie sprawę z zagrożenia i wspólnie z architektem zabezpieczą przyszły budynek przed zagrożeniem. Najlepiej byłoby nie kupować działki zagrożonej powodzią. Niestety najczęściej o takich zagrożeniach dowiadujemy się po zakupie lub celowo kupujemy właśnie taką działkę licząc na bardzo niską cenę i stawiamy tam najtańszy dom z katalogu licząc że katastrofalna powódź nie nastąpi. Oczywiście można zaprojektować i zbudować budynek wodoodporny z częścią mieszkalną zawsze powyżej poziomu wody, a nawet budynek pływający, wątpię jednak czy niska cena zakupu zrekompensuje koszt zbudowania takiego domu. A najlepszym, tanim rozwiązaniem zawsze jest posadowienie budynku znacznie powyżej otaczającego terenu, tak aby woda w żadnym wypadku nie miała możliwości zagrozić budynkowi.

Badanie gruntu, obliczeniowa nośność gruntu.

Projektując fundamenty budynku należy przyjąć odpowiedni parametr nośności gruntu na podstawie, czy to na podstawie badań geologicznych, czy szacując na podstawie wykopu sondującego tzw. odkrywki (jest to metoda mocno orientacyjna, ale czasem w zupełności wystarcza). Prawidłowo zaprojektowane fundamenty powinny być dopasowane optymalnie, tak aby zapewnić stabilność i sztywność budynku, przy maksymalnej oszczędności materiałów. Często jednak inwestorzy oszczędziwszy kilkaset złotych na podstawowych badaniach geologicznych, zaoszczędzoną kwotę, a nawet więcej, topią w zaprojektowanych z dużym zapasem fundamentach. Niestety częstą praktyką jest, że na pytanie o konieczność wykonania badań geologicznych projektant stwierdza, że za kilkaset złotych to on określi nośność gruntu właśnie odkrywką, tylko już nie wspomina, że najczęściej będzie to oznaczało droższe (liczone z zapasem ?na oko?) fundamenty.

Sposoby wykonania fundamentów.

Ze względu na konstrukcję i rodzaj fundamentowania najpopularniejszy jest system tradycyjny, znany od stuleci, w postaci ław i ścian fundamentowych, na których muruje się ściany. Jest to technologia najprostsza i przed to najpopularniejsza. Nadaje się do wykonywania praktycznie w każdych w miarę dobrych warunkach gruntowych. Jednak ze względu na pracochłonność przy precyzyjnym wykonywaniu szalunków jest dość kosztowna. W miarę postępu w technologiach prefabrykacji popularność zyskuje technologia jednej dużej płyty fundamentowej. Dużo szybsza i prostsza do wykonania, a dzięki temu tańsza, dzięki swojej konstrukcji wypornościowej możliwa jest do wykonania nawet w niekorzystnych warunkach gruntowych.

Posadownienie budynku, trudne grunty.

W przypadku gruntów trudnych w grę zawsze może wchodzić dodatkowe wzmocnienie obu systemów fundamentowych (tradycyjnego z ławami jak i płytowego) za pomocą pali fundamentowych, betonowych kręgów (studni) lub poduszek piaskowo ? betonowych. Dobór technologii i rodzaju posadowienie fundamentowego zależy od budynku, jego gabarytów i obciążeń jakie trzeba przenieść na grunt, a decyzja zawsze zależy od projektanta.

Głębokość przemarzania gruntu.

W zależności lokalizacji budynku, czyli mówiąc fachowym językiem od strefy przemarzania gruntu należy, przyjąć minimalną głębokość fundamentowania względem otaczającego terenu na jakiej trzeba posadowić budynek aby nie podlegał on wypychaniu w górę przez zamarzającą wodę gruntową. Średnio przyjmuje się głębokość przemarzania gruntu na około 120cm. Dokładna znajomość stref przemarzania należy do obowiązkowej wiedzy architektów i konstruktorów.

Piwnica zagrożenia dla posadowienia fundamentów.

Projektując fundamenty dla naszego budynku projektant przewiduje głębokość na jakiej posadowi spodnią część ław fundamentowych. Jest to około 120-130cm poniżej poziomu terenu. Przyjmując poziom posadzek parteru na około 45-50 cm powyżej poziomu terenu mamy do dyspozycji już gotowe ściany o wysokości około 140cm. Standardowo w budynkach nie podpiwniczonych przestrzeń tę trzeba wypełnić piaskiem, aby można było wykonać właściwą płytę podłogową pod pomieszczenia parteru. W tej sytuacji niewielkim kosztem można wykonać podpiwniczenie przynajmniej części budynku. Wystarczy opuścić dolną płaszczyznę fundamentów lub podnieść poziom podłogi parteru o około 60-90cm aby uzyskać dodatkową przestrzeń piwnicy lub garażu, za niewielką cenę. Oczywiście inne fundamentowanie i podpiwniczenie całości budynku podroży nam koszt budowy, no chyba że podpiwniczymy tylko niewielką część budynku. Chociaż to podpiwniczenie nie tak do końca podroży całą inwestycję ponieważ, uzyskanie dodatkowej przestrzeni użytkowej w dodatkowym budynku również będzie wymagało nakładów finansowych.

Izolacja przeciwwilgociowa od strony fundamentu.

Tu przede wszystkim liczy się jakość i dokładność wykonywanych prac. Nawet dobrze zaprojektowane fundamenty trzeba jakoś zabezpieczyć przed wilgocią i temperaturą wnikającą z gruntu. Jest to najważniejszy po konstrukcji element prac fundamentowych, wykonywany w kilku niezależnych etapach. Tak więc ławy fundamentowe należy zabezpieczyć przed wilgocią z gruntu już na etapie wylewania betonu chroniąc beton przed zbyt szybkim wiązaniem, co może grozić spękaniem. Od dołu najczęściej zabezpiecza je warstwa tzw. chudego betonu, czyli podbudowy i jednocześnie podstawy poziomującej ławy fundamentowe. Chociaż można przy sprzyjającym zwartym gruncie zastąpić podbudowę cementowo-piaskową zwykłą izolacją przeciwwodną, np. specjalistyczną wysokotrwałą i bardzo wytrzymałą folią budowlaną. Przy mocno chłonnym gruncie koniecznie trzeba też zabezpieczyć boczne płaszczyzny ław fundamentowych przed zbyt szybkim oddaniem wilgoci w grunt. Następną izolacją musi być przekładka pomiędzy ławą, a ścianą fundamentową chroniąca ściany przed podsączaniem kapilarnym wilgoci w górę ścian. Po zakończeniu prac fundamentowych czeka jeszcze zabezpieczenie ścian zewnętrznych przez pokrycie ich płynną izolacją przeciwwilgociową (w przypadku wykonywania ścian z bloczków fundamentowych należy przedtem dokładne zaspoinowanć wszystkie połączenia, tak aby ściana przed malowaniem była całkowicie gładka). Oczywiście po zakończeniu robót fundamentowych na górnej płaszczyźnie ściany fundamentowej powinna się znaleźć kolejna warstwa izolacji, w formie tarczy odcinającej całość fundamentów (ławy, ściany i płytę na gruncie). Trzeba uważać żeby do zabezpieczania przeciwwodnego i przeciwwilgociowego  ścian stosować środki nieagresywne chemicznie względem styropianu.

Izolacja termiczna przy pracach fundamentowych w budynku.

Gotowe fundamenty budynku należy zabezpieczyć przed chłodem z gruntu i sezonowym chłodem podczas zimy. Tu również bardzo liczy się dokładność wykonywania warstwy izolacyjnej. Po pierwsze należy zabezpieczyć górną płaszczyznę płyty fundamentowej za pomocą minimum 10-15cm izolacji termicznej (twardych płyt styropianowych XPS, styrodurowych lub innego izolatora o właściwościach hydrofobowych), oczywiście om warstwa grubsza tym lepsza, warto też pamiętać, że połączenia płyt są słabym punktem umożliwiającym wychłodzenie budynku. Dlatego warto zastosować kilka warstw układanych na mijankę, tak aby ograniczyć potencjalne mostki termiczne, moim zdaniem jest to metoda lepsza niż droższe płyty posiadające pióro-wpust. Poza górną powierzchnią fundamentów, trzeba też zabezpieczyć boczne płaszczyzny ścian fundamentowych, tu również dobrze zastosować minimum 15cm izolacji, najlepiej w dwóch warstwach.

Polecam też wpis p.t. Jak zrobić fundament.

autor: Adam Powojewski

Uwaga: Wszystkie materiały zamieszczone na stronie są naszego autorstwa i podlegają ochronie na podstawie ustawy o prawach autorskich. Wykorzystywanie, kopiowanie i powielanie bez zgody autora zabronione.