Miejsce symbol, ikona patriotyzmu, do dziś walczy o należne sobie miejsce w Panteonie Pamięci. W 1939 roku pozostawiona na pastwę wroga, wciąż jest polem walki o pamięć należną tym którzy wytrwali na posterunku…

Westerplatte tu zaczęła się wojna.

Przed kolejną rocznicą warto odwiedzić to miejsce, gdzie w 1939 roku wszystko się zaczęło. Choć dziś wiadomo, że wojna zaczęła w kilku innych miejscach (Wieluń, Mosty koło Jabłonkowa) to właśnie Westerplatte najmocniej kojarzone jest z wybuchem II wojny światowej. Skrawek lądu u ujścia Wisły do Bałtyku. Nazwa Pomnik. Obok Gdańskiej Poczty, Oksywia i Helu symbol wrześniowego oporu i heroicznej walki z niemieckim najeźdźcą. Legenda unieśmiertelniona przez Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w słowach które każdy Polak powinien znać na pamięć: ?Prosto do nieba czwórkami szli, żołnierze z Westerplatte??Mityczna wrześniowa forteca przez 7 dni broniąca praw Polski do Gdańska. Dla nas mityczna bohaterska forteca, a tak naprawdę Wojskowa Składnica Tranzytowa której strategiczna rola skończyła się wraz z uruchomieniem pełnomorskiego portu w Gdyni.

Jedno z dawnych stanowisk baterii nadbrzeżnej z 1911 roku. W 1939roku Świetnie zamaskowana placówka Fort, przeznaczona do obrony przeciwdesantowej i przed atakami wzdłuż plaży. foto wozówka.pl

Westerplatte historia miejsca.

Zarys historyczny umocnień na Westerplatte. Walory obronne tego miejsca pojawiły się dopiero w XVIII wieku, bowiem wcześniej przez całe stulecia ujście Wisły nie było regulowane poza ścisłym kanałem portowym. Nawet usytuowany najbliżej morza Mewi Szaniec znajdował się dobre kilkaset metrów z dala od Zatoki Gdańskiej w głębi lądu. Pływy morskie tworzyły dość nieregularne i stale zmieniające się mielizny i wysepki kompletnie nieprzydatne do obrony, a jednocześnie świetnie nadające się do desantu wojsk nieprzyjacielskich. Dopiero po słynnej powodzi z 1853 roku na skutek powstania Wisły Śmiałej nieregularne ujście Wisły w rejonie Ostplatte i Westplatte zaczęło się stabilizować. Na przełomie XVIII i XIX wieku w okresie wojen napoleońskich pojawiły się pierwsze fortyfikacje stałe na utrwalonym już półwyspie. Pojawiły się więc ziemne bastiony (największy w miejscu obecnego basenu amunicyjnego) i również ziemne działobitnie zamienione na początku XX wieku na obiekty żelbetowe.

Główny projektowany kierunek ostrzału baterii przeciwdesantowej. Widoczne zejście do magazynu amunicyjnego i półkolista wnęka dla armaty nadbrzeżnej. foto wozówka.pl

Umocnienia Westerplatte, stare forty i nowe koszary.

Łatwo zauważyć datę budowy 1911 na placówce ?FORT?. Podczas inwazji niemieckiej na Polskę w 1939 roku Wolne Miasto Gdańsk pozostawało na uboczu głównych kierunków ataku nazistowskich wojsk niemieckich. Jednak z powodów propagandowych jego pokojowe przyłączenie do Rzeszy nie było kompletne i całkowite dopóki istniały polskie instytucje na terenie Wolnego Miasta. Pamiętnego września dwa miejsca w Gdańsku stawiły zbrojny opór hitlerowskiemu najeźdźcy Westerplatte i Polska Poczta w Gdańsku, trzeci element polskiej reprezentacji w Gdańsku, Polskie Koleje Państwowe nie był broniony przez polskie obsady, a tym samym nie wziął czynnego udziału w wojnie obronnej w Wolnym Mieście Gdańsk, chociaż to właśnie PKP obok Polskiej Poczty była przed wojną najczęściej atakowaną polską instytucją na terenie Gdańska. Obrona Poczty Polskiej trwała tylko 12 godzin, a prawie wszyscy jej obrońcy którzy przeżyli obronę padli później ofiarą jednego z pierwszych mordów sądowych tej wojny. Westerplatte dużo lepiej usytuowane, uzbrojone i ufortyfikowane broniło się aż tydzień. Major Sucharski miał rozkaz obrony i utrzymania placówki Wojskowej Składnicy Tranzytowej przez 12 godzin, do czasu przybycia wsparcia z głębi lądu. Odsiecz nie nadeszła, a mimo to wojskowa obsada okazała hart ducha walcząc w pełnym okrążeniu, bez szans na odsiecz przez długie siedem dni. Choć zdania znawców historii i wojskowości są mocno podzielone nie sposób nie oddać honoru obrońcom Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST), bo ich beznadziejna, bohaterska obrona przez całe siedem dni podnosiła morale polskiego społeczeństwa pokazując że nawet pomimo okrążenia i miażdżącej przewagi wroga można skutecznie stawić opór niemieckiemu najeźdźcy.

Wartownia nr 1 po przesunięciu w latach 60-tych na nowe miejsce. Dobrze widoczne strzelnice dolnej izby bojowej (obok schodów) dla dwóch ckm i strzelnica obrony wejścia w wysuniętym narożniku. foto wozówka.pl

Rozwój i ewolucja fortyfikacji na Westerplatte.

Fortyfikacje Westerplatte. Pierwsze fortyfikacje z prawdziwego zdarzenia powstały tu pod koniec XVIII wieku w ramach rozbudowy fortyfikacji nadbrzeżnych ujścia Wisły. W epoce błyskawicznego rozwoju artylerii dotychczasowy Fort Wisłoujście okazał się niewystarczający do obrony strategicznego podejścia do Gdańska od północy, od strony morza. Ponadto nieustanne nanoszenie przez królową polskich rzek piasku spowodowały odsunięcie się linii brzegowej od fortu Wisłoujście. Prusy rozpoczęły więc rozbudowę fortyfikacji artyleryjskich ujścia w kierunku otwartego morza, wtedy to pojawiły się pierwsze inżynieryjne stanowiska bojowe na Westerplatte z początku ziemne, po wojnach napoleońskich przebudowane na ceglano – ziemne, aby na początku XX wieku zamienić się w nowoczesne ziemno-betonowe rozrzucone w terenie działobitnie.  Ze względu na wysoki poziom wód gruntowych oraz nasypowy charakter półwyspu wszystkie umocnienia wykonywano metodą podnoszenia terenu nasypami i ziemnymi dziełami fortyfikacyjnymi.

To co przetrwało wojnę i lata powojenne możemy dziś zobaczyć na własne oczy. Zapraszam do naszej analitycznej fotorelacji:

Arcyciekawy dla pasjonatów militarnej historii obiekt – Wartownia nr 3. Potajemnie wybudowany pod willą oficerską schron z dwiema izbami bojowymi. Teraz kiedy willa przestała istnieć widać całość założenia obronnego. – wozówka.pl

Prawdziwa gratka dla miłośników fortyfikacji – szczegóły konstrukcji i zbrojenia stropu nad parterem. Wyraźnie widać potężny główny podciąg, podciągi wzmacniające stropu i jednokierunkowe zbrojenie płyty stropu. foto wozówka.pl

Dokładnie widać układ żelbetowego szkieletu konstrukcji budynku w postaci ram bezprzegubowych (charakterystyczne “skosy” na końcach podciągów). Stan koszar jest wynikiem powojennego sprzątania niewypałów i niewybuchów które detonowano w budynku, nie zaś walkami w 1939 roku. foto wozówka.pl

Wyraźnie widać wypełnienie żelbetowego szkieletu cegłą pełną na mocnej zaprawie cementowej. Watek muru pospolity (kowadełkowy). Strop pomimo całkowitej destrukcji wciąż trzyma się na resztkach zbrojonych żeber. Na posadzce widać żelbetowe podstawy prawdopodobnie dieslowskiego generatora. foto wozówka.pl

Bardzo ciekawy układ zbrojenia podciągów. Duża ilość zbrojenia głównego 10szt. prętów gładkich i bardzo rzadkie strzemiona pojedyncze. W zamyśle konstruktorów taka ilość zbrojenia głównego miała utrzymać konstrukcję w całości nawet po bezpośrednim trafieniu bombą lotniczą, czy pociskiem ciężkiej artylerii. foto wozówka.pl

Zamaskowana izba bojowa ckm w budynku nowych koszar (widać pozostałości drewnianego łoża podstawy fortecznej) i żelbetowe ściany schronu. foto wozówka.pl

A jakie są pomysły na przyszłość Westerplatte?

O tym już wkrótce.

autor: Adam Powojewski

Uwaga: Wszystkie materiały zamieszczone na stronie są naszego autorstwa i podlegają ochronie na podstawie ustawy o prawach autorskich. Wykorzystywanie, kopiowanie i powielanie bez zgody autora zabronione.